फ्रेंड्स लायब्ररी: मध्ये मराठी मासिके ,दिवाळी अंकांची धुमधडाक्यात सुरुवात (ऑक्टोबर १९९१)

वेळ आली की सर्वकाही आपोआपच जुळलं जातं असं मी ऐकलं होतं. माझ्या बाबतीत तसंच घडून आलं. तेरा वर्षानंतर सुमन मुंबईत आली. रोज गप्पा मारल्या, मुंबई फिरून आलो राणीच्या बागेत जाऊन आलो. दोघे आजारी पडलो. नकळत एकमेकांच्या प्रेमात पडलो. हा नियतीचा खेळ नाहीतर काय. सुमनच्या होकारामुळे माझ्यात एक वेगळ हुरूप आणि नवीन चैतन्य निर्माण झाले. लग्न झाल्यावर घर खर्च कसं चालेल? पुढे मला उत्पन्ना कडे लक्ष देणे गरजेचे होते. माझ्याकडे उत्पन्नासाठी "फ्रेंड्स लायब्ररी", "फ्रेंड्स प्लॅस्टिकस" आणि "एल आय सी" असे तीन मार्ग होते. हे सर्व अण्णांमुळे शक्य झाले म्हणजेच "फ्रेंड्स स्टोअर्स" मुळे. मला याची संपूर्ण जाणीव होतीच त्यामुळे थोडाफार वेळ दुकानासाठी देणं भाग होतं. माझं कर्तव्य मी करायचो. दर महिन्याला कमीत कमी चार ते पाच हजार उत्पन्न मिळवण्यासाठी मी विचार करत होतो. त्यासाठी मी लायब्ररीकडे लक्ष केंद्रित करायचं ठरवलं.

      डोंबिवली मधल्या बाकीच्या लायब्ररी जोरात चालत होत्या. नाही म्हटलं तरी एक एक लायब्ररीत हजार हजार सभासद होते. सर्व लायब्ररी खूप वर्षांपासून अस्तित्वात असल्या कारणाने आणि त्यांच्याकडे पुस्तकांची संख्या ही जास्त होती. माझं लक्ष परांजपे सरांच्या ज्ञानविकास वाचनालायकडे होतं. त्यांच्याकडे मासिक खूप मोठ्या प्रमाणात सतत येत असल्यामुळे त्यांच्याकडे सभासद संख्या जास्त होती. मी पण मासिक ठेवण्याचा विचार केला. मला कुठली मासिकं? कधी येतात? ते कुठे मिळत असतील? याची कल्पना नव्हती. मी अण्णांना मासिकांबद्दल विचारलं त्यांनी मुंबईला मिळत असल्याचे सांगितले. सोमवारी मुंबईला जायचं ठरवलं. त्या आधी लायब्ररीतल्या सभासदांकडून मासिकांची यादी तयार करून घेतली.

       सोमवारचा दिवस होता लायब्ररी आणि दुकान दोन्ही बंद असायची. सकाळचा नास्ता करून अकराच्या सुमारे मी मुंबईला निघालो. पाचशे रुपये रोख रक्कम बरोबर घेतली.फास्ट ट्रेन पकडून V.T. स्टेशनला उतरलो. उजव्या बाजूने स्टेशनच्या बाहेर पडलो. तसं मी बरेच वेळा V.T. स्टेशनला आलेलो पण नेहमी बाहेर पडताना गोंधळून जायचो. अण्णांनी सिनेमाच्या बाजूच्या इमारतीच्या मागे मासिकाचे मार्केट असल्याचे सांगितले होते. त्या इमारतीच्या जवळ गेलो तिकडच्या दुकानदाराकडे विचारपूस केली. त्यांनी आतल्या गल्लीत जायला सांगितले. त्याने सांगितल्याप्रमाणे मी आत शिरलो बघतो तर अख्खी गल्ली मासिक विक्रेत्यांनी भरलेली. कोणी हिंदी मासिकं विकत होते? तर कोण इंग्रजी मासिक विकत होते? प्रत्येकाकडे मासिकाचा ढीग होता. पुष्कळ गर्दी होती तसं बघितलं तर विकत घेणारे जास्त करून उत्तर भारतीय भय्ये लोक होते. एवढ्या छोट्याश्या गल्लीत एकमेकांना ढकलून एकमेकांच्या अंगावर पडून घाई घाईने मासिकं विकत घेताना मी पहिल्यांदा पाहिलं. मी विचार केला पुढे मागे मला पण यांच्यासारखे धक्का बुक्की करून मासिक घ्यावे लागतील. पण आज मला फक्त मराठी मासिकं घ्यायची होती. तिकडे चौकशी केल्यावर दुसऱ्या गल्लीत दांगट पेपर वाल्यांकडे मराठी मासिकं मिळतात अस कळलं. हिंदी इंग्रजी मासिक बघत बघत दुसऱ्या गल्लीत पोचलो. या गल्लीत कमी विक्रेते होते. दांगट पेपर वाल्यांचं छोटसं दुकान, पानाच्या टपरी एवढं. एवढूश्या दुकानात भरपूर मराठी मासिकं रचून ठेवली होती. विकत घेणारे गर्दी करून उभे होते. इथे मात्र मला जास्त मराठी माणसे मासिके विकत घेताना दिसले. जास्त करून लायब्ररीवाले असतील. मी आणलेली चिठ्ठी पुढे केली तर ते बोलले वाचायला मला वेळ नाही तुम्ही नवीन आहात का? पटकन वाचून सांगा कुठले मासिक किती किती हवेत? ते सर्व मासिक नाहीत जेवढे आहेत तेवढे देईन. यादीतली काही मासिकं त्यांनी दिली मासिकांवर २५ टक्के सवलत होती. दहा तारीखेच्या आत आलात तर सर्व मासिक मिळतील कृपया सुट्टे द्यावेत काउंटर वर मासिक मोजून घ्यावेत कमी जास्त आलेत तर आम्ही जबाबदार नाही असं बोर्डवर लिहलं होतं. मी अंक मोजून घेतले तीनशे रुपयेच्या आसपास बिल झालं मी पैसे चुकते केले. त्यांच्या बाजूलाच जिन्याखाली लोकप्रभा, चित्रलेखा, साप्ताहिक सकाळ असे तीन साप्ताहिक ठेवली होती. प्रत्येकी एक प्रत घेऊन मार्केट मधून बाहेर पडलो. या पुढे यांच्याशीच मला व्यवहार करायचा होता. कॅपिटल सिनेमाच्या बाजूला वडा पाव वाला होता. समोरच कॅनन पावभाजीच दुकान दिसल पण पावभाजीचे पाच रुपये होते. भूक लागली होती गपचूप एक रुपयाचा वडा पाव घेऊन खाल्ला आणि परत स्टेशनवर पोचलो फास्ट लोकलने डोंबिवलीला निघालो.

      मुंबईहून माहेर, मेनका, गृहलक्ष्मी, अहेर, अलका, प्रपंच, अनुराधा, चंदेरी, स्त्री असे काही मासिके मी घेऊन आलो. त्या दिवसापासून लायब्ररीमध्ये मासिकाची सुरुवात केली. याच दरम्यान मी लायब्ररीत नवीन स्टाफ नेमला. त्या आलेल्या नवीन स्टाफ आधी परळमध्ये राहायच्या तिकडच्या एका वाचनालयात त्यांनी चार पाच वर्षे काम केले होते. त्या नेहमी तिकडच्या वाचनालयाबद्दल बोलायच्या. आपण दिवाळी अंकांना सुरुवात करूया. आमच्याकडे दिवाळीला एक आठवडा असतानाच फटाके वाजवून आम्ही दिवाळी अंकांची सुरुवात करायचो. वाचनालया समोर फटाके वाजले की वाचकांना समजायचं की दिवाळी अंकांची सुरुवात झाली. वाचक फक्त दिवाळी अंकासाठी वाचनालयात गर्दी करायचे असं त्यांनी सांगितले. चांगली कल्पना आहे. आपण पण सुरुवात करायला हरकत नाही. दिवाळीला अजून दोन महिने होते. मी दर सोमवारी मासिकं आणायला मार्केटला जायचो.
मार्केट मध्ये समजलं की दिवाळी अंक ठाण्याला बागवे अँड कंपनी यांच्याकडे पंधरा दिवस आधीपासून यायला सुरू होतात. एक दिवस मी ठाण्याला अंकांची चौकशी करायला निघालो. ठाण्यात पश्चिमेला स्टेशनच्या जवळच नवापाडा येथे बागवे यांचं छोटसं दुकान होतं. दिवाळी अंकांची चौकशी केली. तिकडच्या काकांनी विचारपूस केली. कुठून आलात? किती अंक घेणार? पैसे रोख लागतील उधारी नाय चालणार, अंक परत घेतले जाणार नाहीत, पाहिजे तेवढेच अंक घ्या, समोर यादीत बघून अंक सांगायचे, दहा अंकांपर्यंत सूट नाही दहाच्या वर अंक असतील तर दहा टक्के सूट पन्नास अंकापेक्षा जास्त घेतलं तर २५ टक्के सूट, अंक दसरा पासून यायला सुरुवात होईल. तिकडचे काका जाम कडक होते. त्यांच्या कडून दिवाळी अंकांची यादी घेतली तर त्यांनी माझ्याकडून यादीचे ५० पैसे घेतले. तिकडचे नियम व अटी ऐकून मी विचार करायला लागलो वाचनालय चालवणं खरच कठीण आहे!!! जुन्या लोकांना यांची सवय झाली असेल माझ्या सारख्या नावख्याच काम नाही.

दसऱ्याच्या दिवशी सामनाचा पहिला दसरा-दिवाळी विशेषांक आला.
त्यादिवसा पासून दिवाळी अंकांची सुरुवात झाली.मला दिवाळी अंक नवीनच होते.नेहमीचे मासिकं आणायचो.ठाण्याहून आणलेल्या यादीत पुष्कळ दिवाळी अंकांची नावे होती.त्यात वाचक कुठले अंक वाचतात ?आपण कुठले आणायचे? याच चांगलं नियोजन करायचं होतं.
त्यासाठी भांडवल पण जास्त लागणार.फक्त दिवाळी अंकांसाठी बरेचसे वाचक नाव नोंदवतील याची मला खात्री होती.विनोदी,कथा,लेख,
स्वयंपाक,मुलांचे गूढ रहस्य कथा, वैचारिक असे वेगवेगळ्या अंकांची निवड केली.प्रत्येकी एक एक प्रत घेऊन आलो.दिवाळी सणाच्या आठ दिवस आधी अंक सभासदांना द्यायला सुरुवात करायची असं ठरल.आवाज, किशोर,किस्त्रीम,अहेर,अलका,विचित्र विश्व.असे तीस एक अंक जमा झाले.पाच नोव्हेंबरला दिवाळी होती ऑक्टोबरच्या शेवटच्या आठवड्यात दोन हजारांची फटाक्यांची माळ वाजवून धुमधडाक्यात दिवाळी अंक द्यायला आम्ही सुरुवात केली.....